Przywróćmy rzeki transportowi

Transport wodny śródlądowy od wielu lat przeżywa w Polsce regres. Ostatnie statystyki GUS za 2022 r. podają, że udział przewozów towarowych drogami wodnymi sięga zaledwie 0,1% ogółu przewozów towarowych w Polsce i od wielu lat spada. A przecież potencjał dróg wodnych w Polsce jest niemały – mamy 3767 km, co sytuuje Polskę na 5. miejscu pod względem długości sieci wodnej w Europie, po Niemcach, Finlandii, Francji i Holandii. Daleko nam jednak do wykorzystania dróg wodnych podobnego do naszych sąsiadów i partnerów z Unii Europejskiej. Niskie parametry eksploatacyjne stanowią, że zaledwie 5% dróg wodnych w Polsce to szlaki o wysokiej – IV lub V klasie żeglowności, a tylko ok. 100 km objęte jest międzynarodowym systemem informacji rzecznej RIS.

Transport śródlądowy, jako gałąź o wysokim potencjale transportowym i niskiej emisyjności leży jednak w szczególnym spectrum zainteresowań UE. Rozwój zarówno potencjału logistycznego rzek, jak i ich infrastruktury widoczny jest w wielu propozycjach projektów, gdzie Komisja Europejska oferuje finansowanie prac mających na celu dążenie do lepszego wykorzystania naturalnych potencjałów sieci transportowych. Zgodnie z tą filozofią realizowany jest również projekt Cristal, koordynowany przez Łukasiewicz – Poznański Instytut Technologiczny.

Jest to przedsięwzięcie realizowane ze środków unijnych w ramach programu Horizon Europa. Projekt zrzesza 16 partnerów z 9 krajów – Polski, Niemiec, Włoch, Francji, Węgier, Czech, Belgii, Grecji i Wielkiej Brytanii. Polskim partnerem projektu, poza Łukasiewicz-PIT jest Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Gdańskiego. Głównym celem 3-letniego projektu Cristal jest zwiększenie udziału transportu towarowego na śródlądowych drogach wodnych o przynajmniej 20% i przeprowadzenie działań pilotażowych, które wskażą na możliwość wzrostu niezawodności tej gałęzi transportu o 80%. Co istotne działania w swoim założeniu mają dotykać do tej pory niedoinwestowanych dróg wodnych o wysokim potencjale transportowym, stąd wybór KE padł na projekt związany z Wisłą, Odrą, a także Padem (Włochy) i Mozelą (Francja). W celu wsparcia rozwoju transportu na tych rzekach, w ramach projektu będą współtworzone, testowane i wdrażane innowacyjne rozwiązania technologiczne, wykorzystujące fizyczny Internet, nowe rozwiązania w zakresie zarządzania, oraz nowe modele biznesowe.

Plan ten, prócz badania konkretnych przypadków biznesowych wykorzystujących polskie, śródlądowe drogi wodne w organizacji przepływu towarów, zakłada również budowę inteligentnej boi, która umożliwi pomiar parametrów rzeki, jak i samego przepływu. Ważnym elementem projektu jest też opracowanie modelu zarządzania transportem, który pozwoli na uzyskanie niezawodności przewozu w ekstremalnych stanach pogodowych – również  z wykorzystaniem alternatywnych, intermodalnych środków transportu. To właśnie włączenie transportu wodnego śródlądowego w multimodalne sieci transportowe jest jednym z głównych założeń projektu.

Poprzez realizowanie działań dążących do stworzenia narzędzi wspierających procesy logistyczne z udziałem transportu wodnego, opracowania koncepcji Synchromodal Corridor Management System planowane jest wykazanie możliwości wykorzystania rzeki w transporcie towarów i dynamicznego reagowania na zmiany w dostępności infrastruktury poszczególnych gałęzi transportu, z naciskiem na gałęzi niskoemisyjne takie jak transport rzeczny czy kolejowy. Zapewnienie zastępowalności gałęzi transportu, ale tez włączenie transportu rzecznego w łańcuch logistyczny to główne zadania aspektu logistycznego projektu. Innym aspektem jest natomiast wdrożenie rozwiązań technologicznych wspierających utrzymanie i zarządzanie infrastrukturą. Partnerzy prowadzący działania pilotażowe we Francji i we Włoszech, więcej niż na procesie logistycznym pracują nad rozwiązaniami pozwalającymi na diagnozę i utrzymanie techniczne śluz poprzez stosowanie rozwiązań Fiber Optic System, czy diagnozy infrastruktury poprzez narzędzia oparte na emisji akustycznej.

W polskim pilot case, przy współpracy z UG i z wykorzystaniem operatora logistycznego, działania obejmą szeroki wachlarz zadań na Wiśle i Odrze. W obszarze Wisły planowane jest przeprowadzenie trzech pilotażowych przewozów ładunków – zboża, nawozów i kontenerów na drodze Gdańsk – Włocławek i Gdańsk – Chełmno, oraz zadanie obejmujące obszar górnej i środkowej Odry gdzie planowane jest przeprowadzenie próbnego przewozu ładunków skonteneryzowanych z Kędzierzyna Koźle, przez Magdeburg, Hannover do Antwerpii. Obecnie trwają przygotowania do postępowania przetargowego, które pozwoli na wyłonienie operatora logistycznego, który zorganizuje przewozy. Poza organizacyjnym aspektem realizacji pilotażu, planowane jest zainstalowanie na drodze przewozu innowacyjnych boi, które pozwolą na monitorowanie warunków nawigacyjnych drogi wodnej.

Istotnym aspektem realizacji projektu Cristal, jest konieczność odpowiedzi na zapotrzebowanie rynku związane z wykorzystaniem dróg wodnych dla przewozu towarów. Dzięki współpracy z biznesem, operatorami logistycznymi, Grupa Badawcza Logistyki Łukasiewicz-PIT rozpoznała, że na rynku istnieje potencjał po stronie producentów, którzy widzą zalety i deklarują chęć wykorzystania transportu rzecznego w swoim łańcuchu dostaw. Jednocześnie, utrzymując relacje z organizacjami branżowymi, znamy problemy, z jakimi mierzą się podmioty, skupiające swoją działalność wokół tej gałęzi transportu.

Artykuł opracowany we współpracy z magazynem Namiary na Morze i Handel

fot. Namiary na Morze i Handel